فشارسنج چیست؟

فشارسنج یکی از مهم‌ترین تجهیزات اندازه‌گیری در صنایع مختلف است. در صنایعی مانند نفت، گاز و پتروشیمی که نظارت دقیق بر فشار سیستم‌ها حیاتی است، استفاده از فشارسنج‌ها یک ضرورت غیرقابل چشم‌پوشی محسوب می‌شود.

در این مقاله، به بررسی جامع تعریف فشارسنج، انواع آن، ویژگی‌ها، کاربردها، سایزها و نکات مهم در انتخاب فشارسنج می‌پردازیم.

فشارسنج (Pressure Gauge) دستگاهی است که برای اندازه‌گیری فشار سیالات (مایعات یا گازها) در سیستم‌های بسته استفاده می‌شود. این ابزار معمولاً فشار را نسبت به فشار جو (gauge pressure)، فشار مطلق یا فشار تفاضلی اندازه‌گیری می‌کند.

فشارسنج‌ها به مهندسان و اپراتورها این امکان را می‌دهند تا عملکرد تجهیزات صنعتی را بررسی و کنترل کنند و از بروز خطرات ناشی از افزایش یا کاهش فشار جلوگیری نمایند.

ویژگی‌های فشارسنج‌ها

• ✅ دقت بالا در اندازه‌گیری فشار

• ✅ طراحی مقاوم در برابر خوردگی، ارتعاش و ضربه

• ✅ قابلیت استفاده در محیط‌های با دمای و فشار بالا

• ✅ سازگاری با انواع سیالات (مایع، گاز، بخار)

• ✅ قابلیت نصب افقی یا عمودی

• ✅ دارای استانداردهای بین‌المللی برای کاربردهای صنعتی

 

 

انواع فشارسنج‌ها

فشارسنج‌ها بر اساس ساختار، نوع سیال و نحوه اندازه‌گیری به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند:

1. فشارسنج بوردون (Bourdon Tube Pressure Gauge)

پرکاربردترین نوع فشارسنج در صنایع. از یک لوله فلزی خمیده تشکیل شده که در اثر فشار تغییر شکل می‌دهد.
✔ مناسب برای فشارهای بالا
✔ کاربرد در صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، نیروگاه‌ها

2. فشارسنج دیجیتال (Digital Pressure Gauge)

از سنسورهای الکترونیکی برای اندازه‌گیری فشار استفاده می‌کند و مقدار فشار را روی نمایشگر دیجیتال نشان می‌دهد.
✔ دقت بالا
✔ مناسب برای سیستم‌های اتوماسیون
✔ دارای قابلیت انتقال دیتا

3. فشارسنج دیافراگمی (Diaphragm Pressure Gauge)

از یک دیافراگم حساس برای اندازه‌گیری فشار استفاده می‌شود و برای سیالات خورنده یا ویسکوز مناسب است.
✔ مناسب برای فشارهای پایین
✔ کاربرد در صنایع غذایی، دارویی و شیمیایی

4. فشارسنج خلاء (Vacuum Gauge)

برای اندازه‌گیری فشار کمتر از فشار جو (خلأ) استفاده می‌شود.
✔ کاربرد در تجهیزات وکیوم
✔ مناسب برای خطوط خنک‌سازی یا سیستم‌های خلا

5. فشارسنج تفاضلی (Differential Pressure Gauge)

برای اندازه‌گیری اختلاف فشار بین دو نقطه از سیستم.
✔ استفاده در فیلترها، مبدل‌های حرارتی، سیستم‌های HVAC

استانداردهای مهم فشارسنج

در صنایع حساس مانند نفت و گاز، فشارسنج‌ها باید با استانداردهای بین‌المللی ساخته شده باشند:

• ASME B40.1 – استاندارد فشارسنج‌های آنالوگ

• EN 837 – استاندارد اروپایی فشارسنج‌ها

• API 520/521 – استانداردهای صنایع نفت و گاز

• IP65/IP66/IP67 – درجه حفاظتی در برابر آب، گرد و غبار و شرایط محیطی

 

سایزهای فشارسنج

قطر صفحه یا نمایشگر فشارسنج‌ها معمولاً از 1.5 اینچ تا 10 اینچ متغیر است. انتخاب سایز مناسب به عوامل زیر بستگی دارد:

• محیط نصب (فضای فیزیکی)

• فاصله دید اپراتور تا دستگاه

• شرایط نوری و خوانایی

• نیاز به دقت بالا یا کنترل بصری سریع

 

کاربردهای فشارسنج در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی

✅ پایش فشار خطوط انتقال گاز و نفت
✅ کنترل فشار در مخازن تحت فشار
✅ اندازه‌گیری فشار در پمپ‌ها و کمپرسورها
✅ پایش فشار سیستم‌های بویلر و مبدل‌های حرارتی
✅ نظارت بر فشار در سیستم‌های فرآیندی حساس
✅ کنترل فشار در واحدهای بهره‌برداری پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها

جنس بدنه و متریال فشارسنج

بسته به نوع سیال، فشار کاری و شرایط محیطی، فشارسنج‌ها از متریال‌های مختلفی ساخته می‌شوند:

قسمت	متریال متداول

 

نکات مهم در انتخاب فشارسنج مناسب

1. رنج فشار: فشارسنج باید حداقل ۳۰٪ بالاتر از حداکثر فشار کاری سیستم انتخاب شود.

2. نوع سیال: برای سیالات خورنده یا سمی از فشارسنج با دیافراگم مناسب استفاده شود.

3. محیط نصب: در محیط‌های انفجاری یا خورنده از فشارسنج با درجه حفاظتی بالا (Explosion-proof یا IP66 به بالا) استفاده شود.

4. نوع اتصال: اتصالات فلنجی، رزوه‌ای یا جوشی بسته به طراحی سیستم انتخاب می‌شود.

5. دقت اندازه‌گیری: برای کاربردهای حساس، فشارسنج‌های دیجیتال یا با کلاس دقت بالا انتخاب شوند.

 

تفاوت فشارسنج آنالوگ و دیجیتال

جمع‌بندی

فشارسنج‌ها به عنوان یکی از تجهیزات کلیدی در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی، نقش حیاتی در کنترل ایمنی، عملکرد سیستم‌ها و جلوگیری از نشت یا انفجار ایفا می‌کنند. انتخاب درست فشارسنج با توجه به نوع سیال، فشار کاری، دما و محیط نصب، نه تنها عملکرد بهتر را تضمین می‌کند، بلکه هزینه‌های تعمیر و نگهداری را به شدت کاهش می‌دهد.